Rimayninkuna Qhawaykachaymanta Runakunap Dererechunkunapaq Hinantin Pachapi Hamut'a Ykuna

Runasimimanqa t’ikrarqa: Lenguas nativas en software

Runakunap rimayninkuta Estadukuna qhawaykachanankupaqqa, imaymana kusa t’egnologiakunam rikurichkanku, ichaqa Estadukunaqa qullupuyuchkankum runakunap derechunkunata waqaychaypiqa; manam kallpachichkankuchu runap rimayninkunapaq waqaychaq kamachinakunata, nitaq masichachkankupaschu kay allin kamachinakunata hinantin pachapi runakunap derechunkunawan, kaqllataq nitaq runap sapaqchakuq derechunwanpas nitaq qispi rimay derechunwanpas. Imaynatam kay digital kawsawan hinantin-pachapi-runakunap-derechunkunawan apaykachakusqanmantam, kay qillqaqa riqsichiyta munachkan, astawantaq runap rimayninkuna qhawaykachanapaq imaymana técnologiakuna ruwapaykuna yuririptinku. Kay hamut’aykunaqa, haywarinmanmi llapan qhawaykachaymanta yachaqkunaman: huñukuq llaqta runakunaman, indrustriakunata purichiqkunaman, Estadukunaman ima, sichus qhawaykachay puriypi allinchus runakunap derechunkuna chaninchachkanku icha manachus.

Kay hamut’aykunaqa taripakuy achkha huñurisqa llaqta runakunaman tapuykachakuspa, kaqllataq industriakunata purichiqkunaman, rimaykuna qhawaykachakusqamanta, hinantin pachapi aswan yachaq paqtachaqkunamanpas ima.

ÑAWPA RIMAY

Sapaqchakuq kayqa, runap t’iqsi derechunmi, hinapunin llaqta kamachiy, llaqta allin kawsanankupaqpa. Runap allinkayninpaqmi sayakun, kaqllataq runap huk kaq derechunkunatapas aswantam kallpachachin, ñataq qispisqa rimayninpi yachayninpi, qispisqa masichakuyninpi ima. Hinantin pachapi runakunap derechunkunapipas chaninchasqa hinam kachkan.1 Runap kawsaynin qhawaykachayqa, rimaynin uyariypas, apakunmanmi sichus llaqta kamachina ley nisqa kamachillaptin, kay kamachiypas churakunmanmi churakunalla kaptinmi, ñataq yupaychasqata tarinapaq mana chayqa manam.2

Internet nisqa manaraq llapan runakunaman mast’arikuchkaptinqa, paqtachaq hamut’aykunaqa kaqllataq runap rimayninta qhawaykachanapaq sasa imaymanakuna kaptinmi Estaduqa manan k’uskitachu runakunap rimayninkuta nitaq kawsayninkutapas qhawaykacharqanchu. Qhipa watakunapiqa chay tecnologias nisqa sasa imaymanakunaqa aswantam alliyarqapunku ichaqa, paqtachaq hamut’aykunaqa manañam ch’uyatachu takyachikunkuchu kay pacha tecnologia nisqakuna apaykachaypiqa. Digital pachapi runakunap kawsayninmanta imaymana willaykuna sinchitapuni t’uqyarpariptin, rimayninkumanta waqaychaq ‘‘metadatos’’ nista hap’iykachanalla kaptin, kaqllataq, runakunap achkha willay mana sinchi qullqichaspalla waqaychanapaq rikurpariptin, imaymana serviciukunata qusqunapas willayninta munasqankuman hap’iykachaptinkupas, Estadukunaqa munasqankuta hinam runap puriyninmantaqa qhawaykachachkanku.3 Chaynapi runakuna kachkaptintaq, runakunap derechunmanta kamachinakunaqa manam musuqyachkankuchu chayniraqta runakunap rimayninkunamanta kawsayninkumanta mana hark’asqa hina qhawaykachakuchkaptin, hinaspapas manam ima allin takyasqa kamachiypas qhawachkanchu Estadup imaymana tecnologia nisqakunata hap’iykachaspa k’uskisqanta nitaq mayniraq willaykunamantas hap’iykachakusqanmantapas.

Hinapunim, mana allin kamachinakuna hark’anapaq kaptinqa, imaymana willaykunaman kaqllataq ‘‘metadatos’’ nisqamanpas Estaduqa sapa kuti haykurparispaqa imaymanakunatam qhawaykachachkan.4 Metadatos nisqaman haykurispaqa yachakunpunim runakunap imayna kasqankumanta: ñataq qhali kayninmanta, politicapi mayman kinrakusqanmanta, iñiyninmanta, pikunawan masichakusqanmanta, maypi puriykachasqanmanta imakunata munapakusqanta ima, hinatam imaymana kasqanmantaqa aswanta yacharikun, kay niraq kawsaynin qhawaykachayqa mana hawallapi rimarisqallatachu hinam qhawaykachaykun.5 Llaqta kamachiykunaqa paqtachay kamachiykunapas mana sinchitachu runakunap rimarisqanmanta ‘‘metadadatos’’ nisqataqa allintachu amachachkankuchu, hinallataq manam pipas Estadup imayna hap’isqantapas hark’apachkankuchu –Nitaq imayna qhawapakusqanmanta, nitaq imayna qukusqanmanta nitaq imayna waqaychakusqanmantapas – chayniraqtam runap kawsaynin qhawaykachakuchkan, chay ukhupitaqmi runakuna huñurisqa hat’ariptinkupas, qatiykachasqa mancharichisqa imam purichkanku.

Runakunap rimayninta qhawaykachaypiqa, Estadukunaqa hinantin pachapi runakunap derechunkunata chaninchananpaqmi, urapi kaq hamut’aykuna nisqakunatam hunt’achinman.

Kay hamut’aykunaqa kamachisqan kankuman Estadup ukhupipas hawaypipas. Kay hamut’aykunaqa purichikunmanmi mana qhawaykachay apakuchkaptinhina, chaymi kamachinakunamantapas, suyup waqaychayninmantapas aywaqtam chaninchakunman. Hinallataq kay hamut’aykunaqa mana imaynatam Estadu runakunap derechunkuta yupaychanallanpaqchu, astawanmi kikin Estadupunim runa llaqtanta amachananpaqmi ñataq Estadupi hukaq umalliqkunamanta utaq atiysapa huñukuqkumanta. .6 Sapanchakuq empresakunapas kikinllatam runakunap derechunkutaqa chaninchankuman, astawantaq paykuna pura runakunap rimayninkuta qhawaykachanapaq imaymana tecnologiakunata kamachichkaptinku mast’arichkaptinku ima, astawanpunitaq sapa kuti Estadu munaptinpas paykunam runakunap kawsayninkumantaqa ayparichkaptinku. Ichaqa chayna kachkaptinpas kay hamut’aykunaqa Estadup ruwanallanmanmi chayan.

TECNOGÍAP T’IKRAKUNIN RIMAYKUNAP T’IKRAYNINWAN

Kunan pachapi «Rimaykuna qhawaykachayqa » kayniraqkunata marq’arin: chapatiyanta, hap’irpariyta, huqariyta, k’uskiyta, hap’iykachayta, unayachiyta, waqaychayta ima, hinatan maymanpas haykurparispaqa imaymana willaykunatam hap’irpanmi, kay willaykuna runap ñawpa, kunan, hamuq kawsayninmanta imam kan. Kunan pachapi «Rimaykuna» nisqakunaqa marq’arin, electrónicos nisqa k’itipi imaymanakuna ruwarisqamanta, pikunawan rimasqamanta, pikunawan qullqichasqamanta; chaykunata qhawaspa yachakun pim runa kasqanta, maypi kasqantapas, ima computadurachus hap’ikusqantapas IP nisqata qhawaspa yachakun, maypi hayk’ata rimarisqakuna unayasqanmanta, rimarisqa pachapitaq ima maquinakunatam hap’ikusqatapas yachakunmi.

Pachanmantaqa, rimarinakunaman haykurpariymanta kamachinakunaqa, imayniraq mit’asqa kamachiyniyuq karqan. Kunan kaq kamachinakunaqa imataqri ‘‘kaqkuna’’ ‘‘mana kaqkuna’’ utaq ‘‘qillqakuq willaynin’’ ‘‘metadatos’’ nisqakuna mayqin kasqankutaqa huknirayanmi, hinallataq datos nisqakuna waqaychakusqanmanta, chayraq apaykachasqankumanta, utaq kay datos nisqakuna runap wasinpichu kakusqanta utaq servicio kuqkunap makinchipichu kasqantapas ña rikurinña.7 Ichaqa, kayniraq mit’asqakunaqa, runakunap kawsanta nitaq masichakusqanta manañam hayk’api qhawaykachakusqantaqa tupunñachu. Aswantataq unaymantaraqmi unanchakun rimaykunap chaninchasqa kaqninta waqaychanapaq, ichaqa manas kikin rimasqakunap ukhunpichu chaninchasqa kaqkunataqa tarikunchu, as sinchitas rimasqakunap muyuriyninpis runap kawsayninmantaqa willaykachanman, chayrayku kay muyuriq willaynunapas kikillantam waqaychakunkuman. Kunan pachapiqa kay willaykuna sapallankupi utaq llapankupi t’aqwiykachakuptinqa, rikurichinkumanmi ima runa kasqanmanta, masichakusqanmanta, kurkunmanta, qhalikayninmanta, sananmanta,warmiqhari kayninmanta, maymanta kasqanmanta utaq imayna yuyaymanasqamanta, hinallataq runa maypi kasqantapas, maypi purisqantapas qhatipanmanmi lliw pachantinpi 8, utaq kay kikintam huk k’itipi llapantin runakuna kaqman ruwallanmanmi, ñataq hatariq runakunaman utaq politica puriykachaypi runakunamanpas. Chaynatam kay llapan willaykunaqa rirpurin utaq yuririn kay runakunap rimarisqankumanta pacha, hinallataq kay llapan willaykunaqa manam llapan runakunapaq kicharisqa hinachu kachkan, chayraykutaq kay willaykunaqa ‘‘waqaychasqa willaykuna’’ nispan llaqta kamachinakunawan aswan waqaychasqa kakunman.

Runakunap rimaynita kawsayninta imayna Estado qhawaykachasqanta chaninchaspaqa, waqaychasqa willaykunam kicharayasqaña rikukunkuman, chayhina kaptinmi aswan atiysapa kasqanta watiqakunman, kaqllataq Estado imayrayku kaykunata hap’iykachasqallanmantapas watiqayakullanmanmi. Sichus waqaychasqa rimaykunata qhawaykachakunqa chayqa, runap kayninta runap derechunkunapas sarunchakuspam runata t’aqwiykachakunqa, hinam kayqa manam runap sapaqchakuq derechunllatachu ch’ikiyachinqa, astawantaqmi hukaq kaq t’iqsipaq derechunkunatapas sarunchakunmanmi, ñataq qispisqa rimayninta, politica puriypi masichakusqanta ima. Chaynapunim, kay derechukuna takyasqa kakunanpaqqa, runakunaqa Estadumanta mana manchachikuspam qispisqallata rimarinkuman. Hinapaschá sapanka qhawaykachakuypi imapaqmi chay willaykuna hap’iykachakusqanta chaninchakunman.

Rimaykunata qhawaykachaypiqa, manaraq musuq tecnicakunata hap’ispaqa nitaq hap’isqankuñatapas aswanta mast’arichispaqa, Estaduqa qhawanmanraqmi ichapas runap willayninkuna ‘‘waqaychasqa willaykuna’’ nisqaman chayasqanta, chayna kaptinqa llaqta munasqanta democrácia nisqataraq marqarikuspa paqtachakunman maskkapayakunman ima. Imaynatam qhawaykachakurqa, maykamaraq aypayasqanta unayasqanta ima rikurispan, sichus runap willayninku ‘‘waqaychasqa willaykuna’’ nisqa ukhumanraq aypasqantam chaninchakun. Hinataq lliw qhawaykachaypipas akllapasqa qhawaykachaypipas atikullanmanmi ‘‘waqaychasqa willaykunata’’ kicharikuytaqa, chaynatam chani willaykunata qhawaykachaspaqa runa ch’ikichikuman, chayraykupuni kay sutichasqa willaykunaqa aswantam waqaychakunkuman.9

Runakunap kawsayninman haykuyparispa sichus Estado qhawaykachanqa chayqa kay hamut’aykunawanmi masichakunman:

HAMUT’AYKUNA

CHIQAN KANA

Any limitation to the right to privacy must be prescribed by law. The State must not adopt or implement a measure that interferes with the right to privacy in the absence of an existing publicly available legislative act, which meets a standard of clarity and precision that is sufficient to ensure that individuals have advance notice of and can foresee its application. Given the rate of technological changes, laws that limit the right to privacy should be subject to periodic review by means of a participatory legislative or regulatory process.

CH’UYA AYPANA

Estadukunap umallinkuna rimaykunata qhawaykachanankupaqqa, huñichikuman llaqta munasqallaptin, Ch’uya Aypanalla aypana kaptin. Mayqin kamachina churakuptinpas, manapunim runakunataqa rakinmanchu sananta qhawaspa, warmiqhari kayninta, siminta, imapi iñisqanta, politicapi purisqanta utaq mayqin suyupi kasqanmanta qhawaspapas, nitaq qullqiyuq mana qullqiyuq kasqantapas, nitaq may k’itipi paqarisqanta qhawaspapas.

CH’UYA AYPANA

Rimaykunata Estado qhawaykachananpaqqa, Ch’uya Aypana tarinallapaq kaptinmi kamachinakunaqa kamarichikunkuman. Runakunap rimayninku qhawaykachakunman, kaywan ch’uya aypana kallaptin, utaq hukkunamanta kaylla runakunap derechunta mana sinchi sarunchaq kaptin. Qhawaykachakunanpaq paqtachaqkunap kamachiptinpas kikin kamachiy quq kamachiptinkupas, Estadup huchallinpim samarin.

TAKYACHINA

Ley kamachisqanwan mayqin rimaynin qhawaykachayqa, kamachikunmanmi sichus t’upsisqa ch’uya aypana aypakullaptinmi.

TUPACHINAKUNA

Rimaykuna qhawaykachayqa, sinchi millay satipakuq hinatam qhawakunman, sapaqchakuq derechutawan qispi rimariy derechutawan sarunchaptinrayku, llaqtap t’iqsipakuyninta yaqapas p’arkirparichiptinpas. Rimaykunata qhawaykachanapaqqa, llasarichikunmanraqmi kaypa millayninkutapas allinkayninkutapas, chaynatam rikukunman sichus runakunap derechunta sarunchakuchkanchu icha manachu, hinallataq chaninchakunmanmi sichus chay willaykunata q’apiykachakuypi sapaqchakuq derechuri tupachikuchkanqachu icha manachu.

Huntay rimaypiqa, sichus Estaduqa paqtachay puriykachaypi kay willaykunata tariyta munanqa chayqa, mana pimanpas k’umuykachakuq allin paqtachaq umalliqmi willaykunataqa t’aqwichinman kaykunata qhawarispa:

1. sinchi q’umalliy apakusqanmanta yachakuptin utaq chayraq apakunanta yachakuptinpas;
2. sinchi q’umalliymanta yachana maskhasqata, waqaychasqa willaypipuni tarinakunta yachakuptin;
3. kayniraq t’aqwiqmanta huk kaq imaymanakuna manaña maskhayta atiptinku, chayraq kaywanqa maskhana;
4. q’umalliymanta kikin willay maskhasqallatam hap’iykunman, hukaq kaq imaymana willaykunaqa aman tupakunmanchu, chayna kaptinqa utqhayllan q’ulluchikunman utaq runaman qhupuchikunman; and
5. kay willaykunamanqa, kamachiqniyuq umalliqllam q’apiykachanmanqa, hinallataq kikin kamachisqallapaqmi h’apinmanpas.

Sichus runap derechunta mana sarunchaspa Estado rimaykunata qhawaykachanqa chayqa, manam runataqa qhatiykachakuqachu, kawsantapas t’aqwikachakunqachu, llapan derechunkunapas manam saruykachakunqachu, hinallataq kaykuna allin purichisqa kanankupaqqa, Estaduqa allin kaq mana pimanpas k’umuykachakuq umalliqmanmi kaykunata riqsichinman:

1. kaymanta huk kaq imaymanakuna t’aqwirinapaq manaña atiptinkuñam kayniraqtaqa maskhakunqa;
2. kikin willay maskhasqallatam hap’iykunqa, hukaq kaq imaymana willaykunaqa mana tupakunqachu, chayna kaptinqa utqhayllan q’ulluchipunqa utaq qhupuchikunqa,
3. willaykunataqa, kamachiqniyuq umalliqllam q’apiykachanqa, hinallataq kikin kamachisqallatam h’apinqapas.

PAQTACHAQ UMALLIQKUNA ALLIN PURIQ

Qhawaykachasqa rimaykunamanta kamachiy churaqqa, kanmanpuni mana pimanpas k’umuykachakuq paqtachaq umalliqmi. Umalliqqa, t’aqasqa:

1. kanman wakin rimaykunamanta qhawaykachaq umalliqkunamantaqa;
2. umalliqqa, yuyayniyuqpuni kanman qhawaykachasqa rimaykunapaq kamachinakuna kasqanmanta, kaypaq ima tecnologiakuna hap’ikusqanmanta, kaypaqpas runakunap derechunkuna kasqanmantapas, hinallataq umalliq
3. allinta llamk’ananpaqqa imaymana munasqakunaqa makinpupunim kanman.

ALLIN ÑANCHASQA

Allin ñanpi puriyqa Estadumantam mañakun runakunap derechunta yupaychananta waqaychananta ima, chaypaqqa ima paqtachay puriypiqa runakunap derechunkunaqa allin kamachisqa allin kasusqan kankuman, hinallataq kay derechukuna q’ulluchiy kaptinqa kamachikunapim allin takyachisqa llapan runakuna riqsinankupaq kanman. Kikillantaq runakunap derechunkunata mañakuypiqa, derechuyuqmi kanku audiencia pública nisqapaq, kamachikusqam hinallataq kayqa apakunmanmi munasqa pachapi, mana pimanpas k’umuykachaq allin puriq tribunalpi, 10 ichaqa kayqa mana hinachu kanman sichus runap kawsaynin yaqapas ch’ikiyman urmayachkanptin. Chayna kaptinqa retroactivo nisqa kamachiyta maskhakunman. Ichaqa sichus lluptikuy utaq munasqa willaykuna q’ulluchikuy kaptinqa manañam mañapachinmanchu retroactico kamachiytaqa.

RUNAMAN WILLAKUY

Sichus rimayninkuna qhawaykachasqa kanqaku chayqa, runakunaqa willarisqa kankuman paqtachaqman wakmanta mañarikunanpaq, hinallataq runap ima willaykuna tarisqa kaptinpas hap’inallam kanmanpas. Runakunaman mana utqhay willayqa, kayraykukunallam ichapas kanman:

1. Qhawaykachasqa imarayku kamachikusqa ichapas sasapayuptin utaq runap kawsaynin, ichapas ch’ikiyachikuptin; utaq
2. Kikin pachapi qhawaykachakunanpaq kamachikuptinqa, chay kikin pachapipunim willariy unayasqanmantapas umalliqqa kamachinman; kaqllataq
3. Qhawaykachasqa runaqa yaqallaraq ima ch’ikiypas tukukuchkaptinmi willarisqa kanman, mana chayqa kikin pacha rimaykuna qhawaykachay tukukuchkaptinpi. Estadupunim runamanqa willarinman, ichaqa Estado mana willariptinqa, rimariykunamanta servicio quqkunam runakunap rimayninkuna qhawaykachakusqanmantaqa willarinkuman, kayqa paykuna munasqankuhinam utaq runa mañarikuptinpas qukukunman.

CH’UYA KAY

Rimaykuna qhawaykachaypi ima tecnologiakuna kasqatawan ima atiyniyuq kasqantapas Estadukunaqa ch’uyatam riqsinkuman. Riqsichinmanmi llapan mañasqakunamanta yupayninta, mayqinkunam chaskikusqanmanta mana chaskikusqanmantapas, hinallataq mayqin servicio quqkunaman mañakusqantapas mast’arichimanmi ñataq imaynata t’aqwichikusqanmantawan imapaq maskhachikusqantawanpas. Rimaykuna qhawaykachaymanta imayna kasqanta, maykamaraq chayasqanta, imayna purisqanmantapas, kaypaq kamachinakuna kasqantam Estadukuna llapan runakunaman riqsichinkuman. Imaynatam Estadupura runap rimayninkuta qhawaykachasqankumanta, hayk’a kutim willaykunaman haykusqankupas riqsisqa kanapaqqa, servicio quqkunam huñirisqa kankuman lliw imayna ruwakusqanmanta riqsichinankupaq.

LLAQTAP RIKUYNIN

Rimaykuna qhawaykachaymanta chiqanchasqa ch’uyalla willakunanpaqqa, Estadukunaqa aywaq mana pimanpas k’umukuq chiqanchaqkunatam churankuman.¹ Chaninchaqkunaqa umachasqam kankuman imayna Estado purisqanmanta yachachinankupaq, hinallataq, pakasqa willaykunaman, chani willaykunaman Estado chayaspaqa, kamachinakunata kasukusqanta mana kasukusqantapas rikuchinankupaq, kaqllataq rikunmi sichus Estadu ch’uyatachu reqsichichkan ima willaykuna hap’isqanmanta, rimaykuna qhawaykachaypi ima tecnicakunawan ruwasqanta, may atiyniyuq kasqata ima, hinallataq sapa kuti runap rimayninta t’aqwiykachasqanqa riqsichichkanchu icha manachu. Atiysapap makinmanta chaninchaqkunaqa hamuqkunaqa t’ikrachikunmanmi hukkunawan, sapallan llamk’aq mana pimanpas k’umuykachakuq chaninchaqkunawan.

RIMAYKUNAP SISTEMAKUNAP KAQNIN

Runa kasqanta yupaychanarayku, rimaykunamanta sistemakunaqa sapaqchakuq kayninqa takyasqapunim kanman, sichus Estado ch’ikiyman urmayunman chaylla lliw waqaychaypas urmarparinmanmi, chayraykum amapuni Estaduqa servicio quqkunaman nitaq hardware – software nisqa quqkunamantapas mañakunmanchu runakunap kawsayninta qhawaykachanakupaqqa, chaymi kay servicio quqkunaqa manam sistemankunapiqa runa kawsaynin qhawaykachaqtaqa churankumanchu, nitaq runap willaynintapas qunmanchu Estado runata qhawaykachananpaq. Llaqta allin purinanpaqqa, manam hayk’aqpas servicio quqkunamanta runap kawsayninmantaqa mañakunmanchu. Runakunaqa mana riqsichikuspallam qispisqallata munasqankuta rimankuman, chayraykum Estadukunaqa manapunim servicio quqkunamanqa kamachinmanchu runakunap kawsayninmanta nitaq pim kasqankuta payman qunankupaqqa.²

SUYUPURA YANAPAKUNANKUPAQ TAKYANAKUNA

Kunan pachapi willaykunapas, tecnologiakunapas, rimaykunamanta servicio quqkunapas t’ikraykukuptinkum, Estadukunaqa hawan suyumanta servicio quqkunap haywariyninkutam ichapas mañakunqaku. Hina kaspaqa, suyupura paqtachay puriypi, yanapakunankupaqqa, qillqa rimasqankupiqa (MLAT) kanmanpupuni runa amachayqa, chayraykum rimaykuna qhawaykachay kaptinqa, runakunapaq as allin kamachiyniyuq kaq Estadutam akllakunman runakunaman paqtachinapaqqa. Ukhu kamachiyninkuna kasuchikunanrayku Estaduqa hawakunapi yanapayta maskhan; chaypaqqa churasqapunin rikukunanpaq runap huchan iskay suyupi kikillan paqtachakuyninta, chaymi qhawarinapuni principio de doble incliminación nisqata. Estadukunaqa manapunim suyukunap qillqa rimasqankumanpiqa hap’ikunmanchu, kaqllataq manam hawa suyukunap willaykuna mañakusqankutapas aknallatachu kacharinman; hinam rimaykunamanta qhawaykachakuna kaptinqa, suyu ukhupi runap derechunkunaqa manam q’ulluchikunqachu. Llapan paqtachay puriypi yanapuyqa, qillqakunapi allin ch’uyanchasqa churasqa kanman, kaqllataq allinta ñanchakunanpaqpas llapan runakuna riqsinankupaq kicharayasqa kanman.

MILLAY HAYKURPARIYMANTA TAKYAKUNA

Sapaqchakuq utaq llaqtamanta watiqayaqkuna amaña munasqankutahina rimaykuna qhawaykachaypi purinankupaqqa, Estadukunaqa allin kamachinakunatam churankuman, chay runap willayninkuna amachasqahina hap’ikunanpaq. Kamachinakuna kaqqa, ñataq paqtachay puriypi utaq llaqtap allin puriypipas, allin muchuchiyta yanqalla qhawaykachaqkunamanqa churachinman, ch’ataqkunamanpas amachanman (whistle blowers), hinallataq sarunchasqa runakunamanpaqpas, utqhaylla imaymanakunapas ruwakunman kaykuna chaninchasqa huqarikunankupaq. Kamachinakunap ukhunpiqa allin takyasqa churasqa kanman, sichus rimaykuna qhawaykachaypi kay hamut’aykunawan t’aqwiykunawan mana masichasqa kaptinqa, tarisqa willakunaqa mana chaniyuqhinam qhawakunkuman paqtachay puriypiqa. Hinallataq, rimaykuna qhawaykachaypi imaymana runap willaynin hap’iykachakuspa tukukusqanmantaqa, willaykuna qulluchikunanpaq utaq kikin runaman qupuchikunanpaqmi Estadukunaqa kallpayuq kamachinakunatam yurichinkuman.

---

1. The UK Interception of Communications Commissioner is an example of such an independent oversight mechanism. The ICO publishes a report that includes some aggregate data but it does not provide sufficient data to scrutinise the types of requests, the extent of each access request, the purpose of the requests, and the scrutiny applied to them. See http://www.iocco-uk.info/sections.asp?sectionID=2&type=top. ↩︎

2. Report of the Special Rapporteur on the promotion and protection of the right to freedom of opinion and expression, Frank La Rue, 16 May 2011, A/HRC/17/27, para 84. ↩︎